Korte tijd terug plaatste ik een bericht op LinkedIn dat nogal veel losmaakte. Over schrijftaal. Ik zette ‘m natuurlijk scherp neer, om aan het denken te zetten, om discussie los te maken. En dat lukte. Meer dan 76.000 mensen bekeken mijn post, 657 mensen deelden een like uit en bijna honderd mensen plaatsten een reactie.
Ik was positief verrast door de verschillende perspectieven, vragen en discussies die onder mijn post ontstonden. Geëmotioneerde reacties, van mensen die het uitbundig met me eens zijn en van mensen die de kwestie 180 graden anders zien dan ik.
Interessante discussies over wat respect is, of het beleefd is om ‘u’ te zeggen, of ‘formeel’ hetzelfde is als ‘zakelijk’ en of ‘zakelijk communiceren’ hetzelfde is als ‘professioneel’. Of er verschil in ‘rang’ kan bestaan, of het adopteren van Engelse termen tot taalarmoede leidt en of geschiedenisboeken al dan niet bedoeld zijn voor het opstoken van de kachel.
We gaan nog even door
Dat schreeuwt natuurlijk om een vervolg. Een uitgebreide reactie om al die heerlijk niet-existentiële vragen te voorzien van overdadige en onverbloemd gekleurde analyse. Dus. Hierbij. Ga er lekker voor zitten, staan of bij wandelen. Neem de tijd en lees of luister met me mee - ja, je kan dit artikel ook beluisteren op Spotify, check de TIMcast.
Om je de juiste context mee te geven, hier nog een keer de originele post.
Schrijftaal. Formele taal. Zakelijke taal. Hoe je het ook noemt, het bestaat nog steeds en dat is beyond-belachelijk.
Niemand wil aangesproken worden op een manier die doet denken aan systeemplafonds en stoffige lamellen. Geen mens krijgt een warm gevoel van een toon die kouder aanvoelt dan een huskytocht rond Reykjavik. Schrijftaal is iets voor geschiedenisboeken die je gebruikt om de kachel op te stoken.
Like als je van de rechter tekst een blijer gevoel krijgt dan van de linker.
Daaronder deelde ik twee versies van dezelfde tekst. De linker, de formele, dat was deze:
Geachte heer Daalderop,
Uit uw elektronisch schrijven van 27 januari jl. begrijpen wij dat u uw lidmaatschap met ons per direct wenst te verlengen voor een periode van een jaar en dat u de daarbij behorende jaarlijkse contributie middels incasso wenst te voldoen.
Hierbij bevestigen wij uw verlengde lidmaatschap en de door u geprefereerde betaalwijze.
Hoogachtend,
Afd. Schreyftael
De rechter, de informele, dat was deze:
Hai Tim,
Zag je mailtje van gisteren, dankjewel. En wat fijn dat je ook komend jaar lid blijft. Zoals je aangaf, schrijven we het bedrag automatisch van je rekening af.
Fijne dag.
Spreek Taal
Daar gaan we
‘’Like als je van de rechter tekst een blijer gevoel krijgt dan van de linker.’’
Dat zijn er tot nu toe 668. Het is natuurlijk niet gezegd dat al die 668 mensen die zin hebben gelezen en om die reden op de like-knop hebben gedrukt. Ook weet ik niet hoe die andere ruim 76.000 mensen denken over de twee voorbeelden en hoe ze naar het onderwerp an sich kijken.
Wel denk ik dat het safe to say is dat de meeste mensen de voorkeur geven aan de informele tekst. Maar veel belangrijker: er kwam een aantal interessante stellingen en argumenten voorbij in de discussie onder de post.
In dit artikel ga ik daar uitgebreid op in. Ik geef je mijn visie als professioneel copywriter met een berg kennis en ervaring, vanuit eigen inzichten en inzichten van vakgenoten, vanuit onderbuik en onderzoek. Realiseer je dus vooral: het is een mening. Een beargumenteerde mening van een professional, maar nog steeds een mening.
Lekker he? Je kunt ‘m dus zo, hop, zonder pardon in z’n geheel van tafel vegen, compleet met verontwaardiging en zuur gezicht, als je dat wilt. Dat is nu eenmaal het mooie van een niet-exact, creatief vakgebied, het vakgebied copywriting. Dus, hierbij mijn, zo goed mogelijk onderbouwde, mening. Geef vooral jouw, zo goed mogelijk onderbouwde, mening, als reactie op dit artikel - speciaal daarvoor is de comment bedacht.
Het is een spectrum
Wat me opviel is dat een aantal mensen het grijze gebied benadrukte tussen enerzijds de vreselijk formele, notariële tekst en anderzijds de informele ja-ik-heb-met-je-geknikkerd-tekst.
Saskia Smulders
Er zit hier voor mij nog een heel groot grijs gebied tussen.
Sharon Willemsen
Persoonlijk ben ik ook meer van de spreektaal, maar tussen de voorbeelden die je geeft zit denk ik ook nog wel een gat.
Johan de Jong
Ik vind beide teksten niet fijn. Links is mij te ouderwets (en heb ik al 30 jaar niet meer zo gezien) en rechts is mij te amicaal en te populair. Je hebt een goed punt, alleen je voorbeelden zijn te extreem.
Kijk, daar hebben we meteen de belangrijkste nuance te pakken die de discussie in een breder licht plaatst. Het zijn inderdaad twee voorbeelden. Een aan de linker kant van het spectrum en de ander aan de rechter kant van het spectrum. Het is dus een spectrum. Tussen die twee vormen liggen nog anderhalf miljard tussenvormen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de verschillende stijlen waarin die vormen voorkomen - welkom in de wereld van de copywriter, we hebben het nu over het fenomeen tone of voice.
Maar, Johan de Jong, ik moet wel zeggen dat er nog een nuance te plaatsen valt op ‘’je voorbeelden zijn te extreem.’’ Ten eerste omdat de formele tekst uit het voorbeeld nog steeds vaak voorkomt, waarmee je zou kunnen stellen dat ‘ie niet eens zo extreem is. Iedereen kent wel de brieven van bijvoorbeeld advocaten of notarissen waar zelfs met ijzeren wil en engelengeduld met geen mogelijkheid doorheen te ploeteren valt.
Ten tweede. Het rechter voorbeeld, de informele tekst, wordt, zo durf ik wel te beweren, binnen het communicatievak als de moderne standaard gezien. Natuurlijk kan het een tikje minder of een tikje meer, maar zeker de modernere, progressievere merken, communiceren ongeveer zo.
Even tussendoor: vraag jij je af: ‘u’ of ‘jij’? Over die specifieke vraag heb ik een compleet artikel geschreven, genaamd ‘U’ of ‘jij’?’
Formele taal sterft uit
Ik zei bewust ‘modern’ en ‘progressief’, want, no offense, de linker manier van communiceren, dat formele, zakelijke, dat is een uitstervend fenomeen. Je ziet het steeds minder vaak. Ga maar na. Bij wat voor merken is schrijftaal nog steeds de standaard? Of, om ‘m nog makkelijker te maken: wat voor organisaties spreken hun klanten nog steeds met ‘u’ aan?
Samengevat:
Organisaties met miljoenen klanten, ofwel: een enorm brede doelgroep, waardoor de afdeling communicatie er een dagtaak aan heeft niemand voor het hoofd te stoten en daarom altijd voor een veilig, nietszeggend midden kiest en mogelijke voor-het-hoofd-stoters als ‘jij’ en ‘jouw’ daarom uit de weg gaat. Die categorie organisaties stapt de afgelopen jaren in rap tempo over op een modernere taal: ik heb onder andere GreenChoice, de ANWB en Vattenfall geholpen die stap te zetten. Bij de ANWB bijvoorbeeld, ontwikkel ik op dit moment samen met de brand manager hun nieuwe tone of voice. Belangrijke uitgangspunten: van u naar jij, van formeel naar informeel, vriendelijker, ‘dichterbij’ zoals ze het noemen. Tijdens een test onder klanten bleek vrijwel iedereen de voorkeur te geven aan de door mij in een moderne jas gestoken e-mails met een voornaam in de aanhef en ‘jij’ als aanspreekvorm. Behalve…een groot deel van de 55-plussers. Test geslaagd, ‘je’ it is - tenzij iemand aangeeft liever met ‘u’ te worden aangesproken natuurlijk, zo vriendelijk zijn ze bij de ANWB.
Conservatieve branches zoals de advocatuur en notarissen, waar moderne ontwikkelingen als gendergelijkheid in salaris en arbeidsvoorwaarden als zwangerschapsverlof, het laten vallen van kledingvoorschriften en het mogelijk maken van locatie-onafhankelijk werken, altijd later aan bod komen dan in de rest van de maatschappij het geval is.
Organisaties die een overwegend oudere doelgroep aanspreken.
Over die laatste gesproken. In de discussie onder mijn post bleek die leeftijd een bijzondere rol te spelen voor velen.
Hugo Zandbergen
Mijn moeder van 84 wordt toch liever met mevrouw Zandbergen aangesproken dan met ‘‘Hai Thea’’.
Suzanne Kruyswijk
Leuk, deze comments. Ik zie hetzelfde in mijn omgeving. Oudere generatie die zich asociaal aangesproken voelt bij de rechter optie, terwijl ik en mijn leeftijdsgenoten juist opgelucht ademhalen bij zo'n mail 🤭 Vind het nog altijd lastig inschatten waar ik de ontvanger blij mee maak soms!
Marije van Wijngaarden
Ik dacht dat dit wel verleden tijd was, maar ik kreeg laatst nog een 'elektronisch schrijven' waarin ik werd gebombardeerd met: indien u wenst / zullen wij zorgdragen / vernemen wij het graag / zo spoedig mogelijk verzonden / wachtend op uw reactie verblijven wij. Kon beter.
🍀Delilah Hoogstad
Iedereen is het eens met jouw mening (en die van mij), maar het is toch lastig om dit binnen organisaties door te voeren. Man, soms krijg ik mails van bedrijven, alsof ze de koningin een mail sturen.
De ouderwetse standaard binnen veel bedrijven moet veranderen om ook te voldoen aan de verwachtingen van de moderne generatie.
Het is inderdaad een beetje de afweging: wil je jongeren en jongvolwassenen aanspreken met het risico dat je ouderen op hun tenen trapt? Of wil je ouderen aanspreken met het risico dat je jongeren en jongvolwassenen van je vervreemdt?
Natuurlijk ligt het veel genuanceerder dan leeftijd en zijn er jonge mensen die steigeren bij het woord ‘jij’ en zijn er oudere mensen die er niet goed van worden met ‘u’ te worden aangesproken - het eerste wat mijn oma altijd zei als dat gebeurde: zeg maar gewoon ‘jij’ hoor. En zo hebben mijn ouders het ook geleerd: door ‘jij’ te zeggen geef je blijk van vriendelijkheid en gelijkwaardigheid.
Overigens kwam daar nog wel een grappig verhaal over voorbij in de comments:
Donja Heeswijk, van
Ik heb anderhalf jaar geleden ofzo gesolliciteerd bij een school als aanspreekpunt voor jongeren en hun ouders. Ik werd daar afgewezen omdat mijn brief te formeel was.
Tja, als zelfs het onderwijs mee moderniseert, is er wel echt iets aan de hand, moet je maar denken.
Wat is respect?
Wat me opviel aan de reacties: veel mensen noemden een verband tussen formele taal en respect. Formeel schrijven en spreken is dus je respect voor de ander uiten. Mijn oma was het daar al niet mee eens, en ik al helemaal niet. Ik zal je vertellen waarom het volgens mij een misvatting is om te denken dat formaliteit per se respectvol is, maar eerst een greep uit de comments.
Mark Van Hattem
Doe mij maar de formele schrijftaal. Bij de rechter zou ik denken: en waar wij zouden wij elkaar van moeten kennen? Afstand, ook in taal, heeft een respectvolle functie: je laat de afstand pas vallen wanneer de ander, door het formele taalgebruik te laten vallen, je daartoe toestemming geeft.
Mathieu willemsen
Ik zou het brutaal, ongewenst en tamelijk ongepast vinden als een onbekende mij op deze informele wijze zou benaderen. Een beetje verstand van omgangsvormen, correct taalgebruik en decorum zou ik zeker waarderen. “He Joop, hierbij een bonnetje omdat je te snel over de snelweg scheurde” lijkt me niet de ideale benaderingswijze.
Malon Hamoen-Giraldi
Ik geloof niet dat respect een kwestie is van leeftijdsverschillen. Het gaat ook gewoon om omgangsvormen. Met beleefdheid kan niets mis zijn, of je nu jong of oud bent. Ik heb mijn kind ook gewoon geleerd met vork en mes te eten (want een ander aan tafel moet zijn of haar maaltijd ook nog lusten) en met u te spreken, zeker als je iemand niet kent.
Respectvol met elkaar omgaan, elkaar ruimte laten, dat kan volgens mij niet leeftijdsgebonden zijn. Daarnaast: iets mag ook groeien. Dat je begint met u en eindigt met je. Hee/hé/hai en ha (mij een doorn in het oog), gaan 'm echt nooit worden als je een beetje empathisch bent. eerst rustig aftasten, vanwaar toch al die haast?
Randy F
Het is in mijn optiek ook echt wat van deze tijd om gedegen omgangsvormen overboord te kieperen. Een nette en formele tekst schrijven is altijd goed. Zeker in de zakelijke communicatie is dat, gelukkig, nog steeds gebruikelijk.
Frans Di Tucci gebruikte zelfs de woorden ‘rang’, ‘niveau’ en ‘rangorde’.
Frans Di Tucci
Vind je het zelf fijn om bij een eerste/tweede contact/reactie al direct getutoyeerd wordt terwijl er mogelijk een verhouding verschil zit in rang/niveau (directie, verkoper bv) tussen jou en je tegenpartij?
Even verderop in onze discussie:
Maar ook binnen de burgers is er een rangorde in verantwoordelijkheid en aanzien. En volgens jouw antwoord en zienswijze heb je daar blijkbaar geen respect voor. Dus ik hoop voor jou dat je de koning of een van de ministers nooit gaat spreken. Want als je die gelijk Alex of Mark noemt scoor je voor je bedrijf geen punten.
Uit de reacties haal ik een stelling: op afstand blijven door afstandelijk te communiceren, draagt bij aan respect. Het is dus beleefd om afstand te bewaren en het getuigt aan een gebrek aan respect als je die afstand laat vallen en dichterbij komt.
In mijn ogen is dat een misvatting. Daarmee ontken ik niet dat veel mensen er zo naar kijken en dat die sociale regels voor die mensen dus gelden. Wat ik zeg is dat het in de kern een misvatting is om te denken dat het bewaren van afstand iets respectvols is, iets beleefds, iets wat goed zou zijn en bijdraagt aan een fijne omgang.
Ik geloof sterk dat alle mensen sociale dieren zijn en dat wat ons verbindt, dat wat we echt allemaal willen, van Noord-Canada tot Zuid-Vietnam, liefde is. We willen ons verbinden met anderen. Natuurlijk vinden we het allemaal ongemakkelijk om iemand te leren kennen, is het aftasten en het overwinnen van angsten bij de ander en bij jezelf.
Maar ik geloof dat we dat willen. Ik geloof dat we bang zijn, maar dat we meer nog dan dat niet-bang willen zijn en de verbinding met de ander aan willen gaan. We willen geen afstand, we willen geen formele, stijve manier van omgaan, geen masker om ons achter te verschuilen, etiquettes om het ons makkelijker te maken, om het ongemak niet aan te hoeven gaan.
We doen dat omdat we het eng vinden. We hoeven niet meteen bij elkaar op schoot, maar het liefst bevrijden we onszelf van die angst en reiken we de ander onze hand, nodigen we de ander uit om, met respect, dichterbij te komen.
Formeel taalgebruik houdt de ander op afstand. Houd je angst in stand. Voorkomt dat de ander zich uitgenodigd voelt. Ontneemt je de kans je met de ander te verbinden. Geeft je het masker dat je niet op zou zetten als je over je angst heen zou stappen.
En nog even over die rangorde. We zijn allemaal mensen, we zijn allemaal gelijk. En zoals ik in mijn reactie op LinkedIn al zei: ‘’Als iemand zich niet door mij laat tutoyeren omdat hij vindt dat hij hoger staat in rang, dan wens ik die persoon veel plezier met z'n te grote ego en spreek ik liever met iemand anders.’’
Daarmee niet zeggende dat anderen er anders tegenaan kijken, liever op afstand blijven, in een rangordelijke hiërarchie met elkaar omgaan. Frans kreeg veel bijval en er zijn vast nog duizenden mensen die er zo over denken. En aan de andere kant bestaan er hele volksstammen die juist vinden dat het omverwerpen van hiërarchische structuren onderling respect bevordert.
En dat verschil in opvattingen is prima. Zolang we die verschillen zien, schieten verschillende manieren van elkaar aanspreken ons niet in het verkeerde keelgat - want je ziet de goede intentie van de ander. Mag je gewoon jij’en en u’en hoeveel je wilt.
Tijd voor iets luchtigers.
Wel of geen Engels?
Mijn zelfbedachte term ‘beyond-belachelijk’ maakte ook het een en ander los. Een greep uit de reacties daarop:
Daniel Gijsbers
Omdat het onnodig gebruik van Engels is waar er ook goede Nederlandse woorden voor zijn. Ik vind het het persoonlijk veel sterker staan.
Voorbeeld, je hoort nog wel eens mensen zeggen dat ze dedicated zijn. Hier is een prima Nederlands woord voor. Als je dan moet terug vallen op Engels dan vind ik dat dat armoede is van je woordenschat.
Egbert Klooster
Het op brutale wijze tutoyeren van klanten in Jip- en Janneketaal, evenals de onnodige 'hippe' toevoeging van Engelstalige termen als 'beyond' is bijna net zo afkeurenswaardig als het verbranden van geschiedenisboeken.
Claire Niven(She/Her)
Beyond-belachelijk - love it! Dat is mijn nieuwe go-to woord 😉
~ ALEX VAN DEN ELSEN ~(Businesscoaching)
Beyond-belachelijk 😂
De vraag is denk ik: is het wenselijk of onwenselijk om talen met elkaar te mixen? Wordt een taal er armer of juist rijker van? Ik draag iedereen met hart voor taal een warm hart toe en zie de goede intenties van mensen die het Nederlands Nederlands willen houden. Het is een mooie taal, behalve dan die afzichtelijke g-klank en behalve dan die ellendige uitzonderingen op regels die als gevolg van de talrijkheid van die uitzonderingen nauwelijks nog regels genoemd kunnen worden.
Maar ja, Nederlands is een mooie taal en als je voelt dat die taal bedreigd wordt door ‘m te vermengen met een andere taal, dan snap ik dat. Alleen denk ik zelf dat we taal juist verrijken door te spelen met andere talen. Door het aantal LEGO-steentjes waarmee we bouwen te vergroten komen we tot diversere, complexere en speelsere bouwwerken. En een wereld die diverser complexer en speelser is kan ik alleen maar toejuichen.
Oh, let’s not forget: bureau, computer, restaurant, piano. Ik zeg: stap die speeltuin in, zwengel je internationale jazz aan en gun jezelf de vrijheid van het wereldtoneel.
Nog een misvatting: formeel taalgebruik is professioneel
Tot slot viel me op dat veel mensen formeel taalgebruik verwarren met professioneel taalgebruik. Ook daar zie ik een misvatting: het is professioneel om formeel te schrijven. Enkele reacties:
Stefan van Dijk
Hier de belastingdienst, Ik zie dat je niet je aangifte inkomstenbelastingen van de laatste 4 kwartalen hebt ingevoerd. Zou je even een astronomisch bedrag willen betalen binnen twee weken? ik zie het wel verschijnen.. ohja bijna vergeten, vergeet niet de boetes te berekenen plus een minimum van 50 euro per niet aangegeven aangiftes te hanteren en mocht je omzet gedraaid hebben moeten we daar ook natuurlijk een x procent aan boetes opleggen met een minimum van 60 euro per niet ingevoerde kwartaal plus onze(21%) mee berekende belasting over je omzet.
Alvast houdoe en bedankt,
Je Belastingdienst
Uiteraard is dit een grapje en werk ik niet voor de belastingdienst, sommige instanties of situaties blijven toch wel erg belangrijk om formeel te blijven communiceren. Ik ben zeker wel van mening dat er wel een gouden middenweg zal zijn.
Tjeerd Leendertse
Vind het vooral krankzinnig dat overheidsinstanties met lettertype '1814' schrijven. Hetzelfde met de Grondwet.
Malon Hamoen-Giraldi
"-Steek de stekker in een wandcontactdoos en stel het toestel in bedrijf" komt toch professioneler over dan: "- Stekkertje erin en vlammen maar"
Henrieke Hahn
Persoonlijk geloof ik niet dat spreektaal haaks op 'formeel' staat. Je kan prima formeel praten in een gesprek zonder wollig over te komen. Als ik hardop praat, is dat ook echt niet altijd alleen maar informeel.
Dat neemt niet weg dat ik van teksten zoals het voorbeeld links echt de kriebels krijg. Maar de tekst rechts is in mijn ogen slechts een van de vele mogelijkheden die je hebt met spreektaal. Spreektaal bestaat ook in vele vormen en maten ;)
René Voortwist
Mensen denken nog steeds dat formele taal professionaliteit betekent, terwijl je er alleen maar lezers mee laat afhaken. Dat misverstand mag vandaag nog uit de wereld.
René, jij snapt ‘t. En ik herken ‘m, die opvatting: door formeel te spreken en schrijven, stel je je professioneel op. En om dat te nuanceren: veel mensen denken er zo over, waardoor het zichzelf in stand houdt. Wat die mensen denk ik niet doorhebben is dat het overgrote deel van de jonge generatie, en dan bedoel ik 55-minners en toch ook een aanzienlijk deel van de 55-plussers, er anders over denkt.
Ik zeg niet dat ik voor hen allemaal spreek, maar ik durf te wedden dat de meesten van hen het als oubollig en klungelig zien om formeel te schrijven en spreken. Dat het veel professioneler staat om losser, vlotter en wat men noemt ‘moderner’ te schrijven.
Het ligt natuurlijk aan de kringen waarin je verkeert, maar ik kan je zeggen dat een start-up in de techsector met een website die bol staat van formeel taalgebruik op weinig investeringen kan rekenen. En ja, ik ben me er van bewust dat een notaris die z’n klanten informeel benadert meteen een deel van z’n clientèle vaarwel kan zeggen omdat ‘ie dan zogenaamd onprofessioneel overkomt.
Zie daar de functie van taal: duidelijk maken dat je tot een bepaalde tribe hoort. Het is een tool om onze identiteit te laten zien. Niet zo gek dus dat we er zo’n oordeel over hebben - en dat die oordelen zo enorm verschillen. Laat ik dit onderdeel daarom maar afsluiten met: stem je boodschap af op wie je bent, zodat je vol eigenheid kunt communiceren, en op wie je wilt bereiken, zodat je vanuit die eigenheid de juiste snaar bij de juiste mensen raakt.
Wat dan wél professioneel communiceren is, als het niet hetzelfde als formeel communiceren is? Communiceren op een manier die vanuit eigenheid onderscheidt, oprecht in elke letter, geschreven vanuit het hart, persoonlijk, vriendelijk, gericht op de lezer. Inhoudelijk kloppend, met een behulpzame houding die nét even van meer moeite getuigt dan het noodzakelijke.
En binnen die bandbreedte bestaan er allerlei stijlen, die allemaal professioneel kunnen zijn, van de rebelse status-quo-omverwerper tot de gevestigde leider, van de bijdehante lone wolf die door weinigen wordt begrepen tot de correcte braverik die voor iedereen toegankelijk is.
Final thought wat schrijftaal betreft: mensen lezen schrijftaal tijdens het lezen voor aan zichzelf, blijkt uit breinscans. Lezen activeert dezelfde gebieden in de hersenen als spreken. Schrijftaal werkt dus niet lekker samen met ons brein - we willen de taal die we ook gebruiken wanneer we spreken. Dat werkt nu eenmaal lekkerder in ons hoofd.
Zo, bedankt allemaal, jij, de lezer, en in het bijzonder de mensen die op mijn LinkedIn-post reageerden. Ook zij die het hartgrondig met me oneens zijn - het heeft me bewuster gemaakt van mijn eigen stijl en dat zie ik als een belangrijk onderdeel van mijn vak.
Dat was ‘m.
Laat je me weten wat jij vindt? Daar zijn de comments voor 👇
Oh, en wil je leren schrijven zoals je spreekt? Wil je de belangrijkste technieken leren om een lekker leesbare tekst neer te zetten? Check dan mijn online masterclasses ‘Sterkere teksten - deel 1’ en ‘Sterkere teksten - deel 2’.
Wil je zelf ook zoveel losmaken op LinkedIn? Bijvoorbeeld omdat die views invites, likes en comments, zoals dat bij mij ook doet, leiden tot een groter, relevanter netwerk, een grotere naamsbekendheid en scherpere merkreputatie? Check dan mijn online masterclass ‘Scherpe teksten voor LinkedIn’.